Docenić i zmierzyć kapitał intelektualny w firmie
W wielu publikacjach zasoby niematerialne są wymieniane jako najważniejszy, brakujący składnik bilansów finansowych przedsiębiorstw. Marginalizowanie tego składnika doprowadziło do ogromnych różnic w wartościach wyceny rachunkowej i finansowej firm (book value vs. market value). Zdolność do tworzenia wartości, jaka cechuje kapitał intelektualny, została zauważona, zanim o gospodarce postindustrialnej zaczęli pisać tacy autorzy, jak Daniel Bell, Michael Porat, Alvin Toffler czy Tom Stonier.
Czym jest kapitał intelektualny?
Inwestycje w wartości niematerialne rosną z roku na rok. Firmy, w których intensywnie wykorzystuje się wiedzę, wytwarzają już znaczną część wartości dodanej w gospodarkach rozwiniętych. Kapitał intelektualny obejmuje niematerialne aktywa, takie jak doświadczenie, wiedza, procesy, relacje z klientami, sieci, lojalność wobec marki. Rośnie zrozumienie dla jego znaczenia w tworzeniu przewagi konkurencyjnej.
Według Międzynarodowego Stowarzyszenia Księgowych (1997) „kapitał intelektualny to całkowity kapitał przedsiębiorstwa odnoszący się do wiedzy w nim zawartej (knowledge-based equity). Składają się na niego wiedza i doświadczenie pracowników, zaufanie klientów, marka, umowy, systemy informacyjne, procedury administracyjne, patenty, znaki handlowe i efektywność procesów”.
Organizacje związane z tworzeniem standardów rachunkowości ograniczają definicję wartości niematerialnych do elementów, do których można przypisać prawa własności, np. patentów, znaków handlowych i praw autorskich. Do aktywów niematerialnych, takich jak kompetencje, umiejętności, relacje z klientami, nie można przypisać praw własności prawnej.
Kluczowe staje się zatem kryterium kontroli nad aktywami, a nie tylko prawo własności. Kapitał intelektualny to prawo do uzyskania korzyści z niematerialnych aktywów w przyszłości. Obecnie brakuje pełnego obrazu wartości niematerialnych w sprawozdaniach finansowych.
Wycenić niematerialne
Wycena zasobów niematerialnych jest jak zdjęcie migawkowe. Pokazuje wartość dla przedsiębiorstwa z jego perspektywy i na określony moment. Kluczowe jest mierzenie kapitału intelektualnego. Tradycyjne systemy dzielą się na dwie kategorie:
- Metody pomiaru, wspierające pracę menedżerów i dające im wgląd w aktywa niematerialne firmy.
- Metody wartościowania, przeliczające i wyceniające wartość aktywów niematerialnych dla firmy.
Istnieje pokusa stworzenia monetarnego systemu wyceny kapitału intelektualnego, jednak pieniądz nie jest najlepszą jednostką pomiaru. Przepływy wiedzy w gospodarce nie dotyczą zwykle pieniędzy. Opracowano już obiecujące modele wyceny wartości niematerialnych. Zastosowanie tych metod pomaga zoptymalizować decyzje inwestycyjne i kredytowe.